Hans Baldung Grien ukazuje widzowi moment okrutnej śmierci Anteusza wypełniony napięciem fizycznym. Pośród krajobrazu otoczonego ruinami z jednej strony i skalistym wzgórzem po drugiej stronie, Herkules w skórze lwa trzyma swojego przeciwnika w mocnym uścisku. Anteusz, syn Posejdona i Gai (Ziemi) wyzywał na pojedynek i zabijał podróżnych by zbudować świątynię ku czci swego ojca z ich czaszek. Herkules powalił swojego przeciwnika na ziemię trzy razy, ale za każdym razem ten odzyskiwał siły za sprawą swej matki Ziemi. Spostrzegając to Herkules w końcu unosi Anteusza i dusi w swych ramionach. Temat, popularny wśród humanistów okresu, wywodzi się z dzieł Apollodorosa, Bibliotheke 2:5-11, Diodora Sycylijskiego Bibliotheca Historica 4 i Owidiusza Methamorphosis IX, 182-183, i został wprowadzony w Europie Północnej za pośrednictwem włoskiej grafiki. Tematyka umożliwiała studiowanie ciała ludzkiego i mięśni napiętych w walce. Została dostrzeżona i opracowana w druku przez takich artystów, jak Antonio Pollaiuolo, którego miniatura stworzona dla Wawrzyńca Wspaniałego i zachowana w Muzeum Uffizi (tempera i olej na desce, 16 x 9 cm, numer inwentarzowy 1890, 1478) została przekształcona w odbitkę graficzną przez Cristofano Robetta i Rafaela. Rysunek tego ostatniego został utrwalony w odbitce światłocieniowej przez Ugo da Carpi (przed 1520) oraz przez rycinę autorstwa Marcantonio Raimondi. Wydaje się, że artysta znał obie kompozycje i przejął pozę od Pollaiuolo zaś koncepcję tła od Rafaela. W omawianym dziele Grien nie przywiązuje dużej uwagi do szczegółów, linia jest najważniejsza. Postaci, nierozerwalne w swym uścisku, zostały skontrastowane kolorem by podkreślić klęskę i śmierć Anteusza. Obraz nacechowany jest pewną dozą homo-erotyzmu i ja twierdzi Gert von der Osten możne być interpretowany jako zwycięstwo cnoty nad pożądaniem. Został on włączony do listy dzieł pokazanych na wystawie sztuki homoerotycznej - Ars Homo Erotica od 11 czerwca 2010 roku do 5 września 2010 w Muzeum Narodowym jako aluzja ''do kontaktów męsko-męskich w dynamicznym, zmysłowym lub sadomasochistycznym mise-en-scene "(Paweł Leszkowicz). Napis w górnej części filaru DIVO HERCULI (Boski Herkules) jest w dużym stopniu ironiczny. Artysta przeciwstawia destrukcyjną, bezwzględną i surową siłę reprezentowaną przez skałę inwencji twórczej i inteligencji reprezentowanej przez częściowo zniszczoną architekturę, siły natury ludzkiej aktywności, poprzednią epokę nowej - renesansu. Dzieło zostało opatrzone datą na bloku kamienia na dole po lewej - 1530. W kontekście chrześcijańskiego humanizmu i ze względu na podobne wymiary obraz jest umiejscawiany w cyklu odtworzonym w 1959 roku, a przedstawiającym cnoty w antycznym entourage'u - Pyram i Tysbe, Śmierć Marka Kurcjusza, Mucjusz Scewola przed Porsenną oraz Lukrecja. Według autorów opracowania Malarstwo niemieckie do 1600 roku, Bożeny Steinborn i Antoniego Ziemby, zredukowana przestrzeń przypominająca scenę może wskazywać inspirację teatrem. Grien malował walkę Herkulesa z gigantem Anteuszem wielokrotnie. Inna znana wersja jest w Museumslandschaft Hessen Kassel (olej na lipie, 1531, 153,5 x 65,3 cm, numer inwentarzowy GK 7, sygnowana DIVO HERCVLI / 1531 / HBG), natomiast rysunek o tej tematyce zachował się w Cabinet des estampes et des dessins w Strasburgu (akwarela i tusz na papierze, około 1530, 27,8 x 15,7 cm, numer inwentarzowy CE XXXXVI.46; 77. R.2009.0110, nie sygnowany). Kompozycja strasburska jest w pewnym stopniu przejściową pomiędzy wcześniejszym obrazem warszawskim i późniejszą wersją z Kassel. Poza postaci oraz obecności skały czyni rysunek bliższym wersji warszawskiej podczas gdy inne szczegóły bliższe obrazowi z Kassel (tło, frontalność, umiejscowienie lwiej skóry oraz bardziej wystudiowane mięśnie). Wydaje się, że w obrazie warszawskim artysta bardziej koncentruje się na tle by przekazać dodatkowe znaczenie. W latach 1807-52, obraz był w posiadaniu Towarzystwa Patriotycznego Przyjaciół Sztuk Pięknych w Pradze, a następnie został nabyty w 1928 roku przez Śląskie Muzeum Sztuk Pięknych we Wrocławiu z kolekcji B. Kolowrat Krakowský-Liebsteinsky na Zamku w Rychnowie nad Kneznou (Dom Aukcyjny Dreya w Monachium). Dzieło zostało przeniesione do Muzeum Narodowego z niemieckiego repozytorium w Kamenz (Kamieniec Ząbkowicki) w 1946 roku. olej na lipie, 1530, 98,5 x 72,6 cm, numer inwentarzowy M.Ob.837, eksponowany w Galerii Dawnego Malarstwa Europejskiego III, Muzeum Narodowe w Warszawie (MNW)
Comments are closed.
|
O bloguArtinpl jest indywidualnym projektem edukacyjnym szerzącym wiedzę o dziełach sztuki obecnie i dawniej w Polsce. |